MelodiDalgasi
Member
Dünya bir yandan Ukrayna krizine odaklanırken, öteki yandan da Asya-Pasifik’i gündemine almaya devam ediyor. 5 Ağustos’ta dünyanın en büyük yedinci iktisadı olarak dikkat çeken Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN), diyalog ortakları olan ülkelerin dışişleri bakanlarının bulunduğu bir zirve düzenledi.
Malezya, Endonezya, Myanmar, Brunei, Kamboçya, Laos, Filipinler, Singapur, Tayland ve Vietnam‘dan oluşan ASEAN’ın düzenlediği doruğa, Rusya, ABD ve Çin’in yanısıra Avrupa Birliği (AB) Dış İlgiler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de katıldı. Düzenlenen toplantılar daha sonrasında Borrell, Çin-ABD-Tayvan çizgisindeki gerilim üzerinden, AB ile Asya-Pasifik bağlantıları ismine ‘beraber Hareket Etme Zamanı’ başlıklı bir makale kaleme aldı.
Bölgede daha evvel, ABD Lideri Joe Biden, Hint-Pasifik’te ‘Çin’e karşı’ askeri ve diplomatik olarak ‘karşı koymak’ için Avustralya, Japonya ve Hindistan’dan oluşan QUAD Güvenlik Paktı tepesi düzenlemiş, 13 ülke ile de Hint-Pasifik Ekonomik Çerçevesi‘ni başlatmıştı. Akabinde ABD diplomasi hiyerarşisinin üçüncü sırasında yer alan Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin, Pekin‘den gelen ihtarlara karşın Tayvan‘a resmi ziyaret gerçekleştirmesi, Çin ve ABD içindeki krizi derinleştirmişti.
Asya-Pasifik’te yaşanan tüm bu gerginlikleri hatırlatarak, global büyümenin üçte ikisini oluşturan bölgede ‘AB varlığı olması gerektiğine’ dikkat çeken Borrell, “Jeopolitik bir aktör olmak istiyorsak, Asya-Pasifik bölgesinde yalnızca bir kalkınma işbirliği, ticaret yahut yatırım ortağı olarak değil, beraberinde bir ‘siyasi ve güvenlik’ aktörü olarak da algılanmamız gerekiyor” dedi.
Benzer bir tablo daha evvel, ABD, Birleşik Krallık ve Avustralya‘nın güneydoğu Asya‘da Çin’i baskılamak maksadıyla yaptığı AUKUS anlaşması ile yaşanmıştı. Bu kapsamda ABD ile İngiltere‘nin, Avustralya ile nükleer güçlü denizaltı teknolojisini paylaşacağı duyurulmuştu. Avustralya’nın Fransa ile olan sözleşmesini feshetmesi, Fransa’nın Washington Büyükelçisi Philippe Etienne’yi geri çağırması ve Avrupa Komisyonu’nun ‘kabul edilemez’ bulduğu AUKUS daha sonrası ‘savunma işbirliği ve stratejik özerklik’ konusuna yük vereceğini duyurması üzere restleşmeler yaşanmıştı.
Asya-Pasifik bölgesinin AB ile ‘siyasi ve güvenlik’ manasında yakınlaşması gerektiğini ABD-Çin gerginliği çerçevesinde açıklayan Borrell’in makalesi de AUKUS krizinden yaklaşık 1 yıl daha sonra yayınlandı. Pekala, Avrupa halklarının ‘ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel alanlarda refahını bölgesel olarak kalkındırmayı’ merkezine koyan ‘Avrupa’ Birliği, Hint-Pasifik bölgesinde nasıl bir ‘varlık’ göstermek istiyor? Borrell, Avrupa Birliği’nin bölgede ABD’ye rakip olacağını mı ilan etti?
AB’nin Asya-Pasifik bölgesi ile ‘siyasi ve güvenlik’ manasında yakınlaşması gerektiğini vurgulayan Borrell’in makalesini, Dumlupınar Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Barış Adıbelli, Sputnik’e kıymetlendirdi.
‘Borrell’in yazısı bir başlangıç duyurusu, bir yol haritasıdır’
Borrell’in ASEAN toplantısında beklenenden pek farklı davrandığına dikkat çeken Adıbelli, “görüşmede bir biçimde Rusya ile Ukrayna problemine odaklanıp en azından Rusya’nın durdurulması konusunda Asya ülkelerinden yardım isteyebilirdi. Ancak Borrell ne yaptı? Hiç buraya girmeden, temel olarak ‘Asya-Pasifik’te AB nasıl yer alır?’ konusunun peşindeydi. Borrell’in yazısı bir yol haritasıdır. Bu yazı bir başlangıç duyurusudur. Biz anlıyoruz ki AB, Asya’ya yanlışsız yelkenlerini açacak, Asya’ya yönelik ataklarına girecek. Bu ABD’yi şad edecek bir durum değil, onu söylemek gerek. Ayrıyeten AB geçenlerde sessiz sedasız Tacikistan’a gitti. Yani AB, yalnızca güneyde ya da Pasifik’te değil, Orta Asya’da da çalışıyor. Burada merak edilen natürel ki, AB’nin Avrasya coğrafyasında neyi amaçladığı. Bir tarafta bir kriz devam ederken ve tüm dikkatlerin orada olması gerekirken, Avrupa Birliği farklı yollara dönmüş durumda. Önümüzdeki günlerde daha detaylı bir yol haritası çıkaracaklar üzere duruyor” biçiminde konuştu.
‘AB’nin bir Asya-Pasifik, bir de Hint-Pasifik stratejisi var, hakikat tanımlamayı nasıl yapacaklar, bu da farklı bir konu’
Josep Borrell’in Asya-Pasifik ile ilgili makale yazmasını pahalandıran Adıbelli, “AB’nin Asya-Pasifik bölgesine yönelik birinci açılımı ya da ilgisi değil. Öbür yandan burada bir tanımlama sorunu var. AB’nin bir Asya-Pasifik stratejisi, bir de Hint Pasifik stratejisi var. Burada hakikat tanımlamayı nasıl yapacaklar, o da farklı bir nokta zira iki tane Asya’dan bahsediyorlar. Bence önümüzdeki devirde en büyük sorunu temel bu çıkaracak. Farklı Asyalar, farklı yaklaşımlar olacak. AB bunu aşabilecek mi, bilmiyorum. Borrell makalesinde diyor ki, ‘21. yüzyıl, tarihin büyük ölçüde Asya’da yazılacağı bir yüzyıl olacak’ diyor. Bu hayli yeni bir şey değil. Bunu birinci söyleyenlerden biri 2012’de ABD Dışişleri Bakanı olan Hillary Clinton idi. ‘21. yüzyılın jeopolitiğinin geleceği ne Irak’ta ne Afganistan’da aslında Asya-Pasifik’te yazılacak’ demişti ve bu yüzyılı ‘Asya-Pasifik’te Amerikan yüzyılı’ diye tanımlamıştı. Tam da Obama’nın Avustralya parlamentosunda artık Asya-Pasifik’in ABD için merkez eksen olduğunu açıklamasının akabinde gelmişti bu konuşma da” dedi.
‘AB, ABD’nin çizmiş olduğu ve bağımsızlığını ihlal eden Asya-Pasifik rotasında ilerlemek istemiyor’
Adıbelli, AB’nin ‘yükselen Asya gerçeği’ ile başından beri ilgilendiğini belirterek şunları aktardı:
“AB siyasi ve güvenlik bağlamında da Asya’da bulunmak istediğini belirtiyor. Bu şu demek; ‘Bunu yapmazsak ABD’nin dümen suyuna gideriz, ABD’nin çizmiş olduğu Asya-Pasifik rotasında ilerleriz. Bu da AB’nin bağımsızlığını ihlal eden bir durum’ demek istiyorlar. Avrupa’yı buna iten şey Ukrayna savaşı, buradaki ayrışma. Bunu tahminen bugün net bir biçimde söyleyemeyeceğiz lakin bu ileride hayli daha net görülecek. AB’de yeni kuşak başkanlar iktidara geldiğinde bu biçimde özeleştirileri bakılırsaceğiz ve şunu diyecekler, ‘ABD bu savaşı zorladı ve zorla çıkardı’. Josep Borrell’in satır ortalarından okuduğumuz kadarıyla ‘Şimdi birebir ABD, Tayvan’da emsal bir krizi çıkartacak’ demeye getiriyor. Bu da fazlaca kıymetli zira ‘Biz güvenlik ve siyasi olarak orada olsak, en azından bunu dengeleriz. Tayvan’da, Tayvan ile Çin içinde, Çin ile ABD içindeki o dengeyi sağlarız’ diyor. ‘Bizim de orada düzenleyici olarak bulunmamız lazım’ deniyor.”
‘Fransa, ABD ve İngiltere ikilisine karşı tek başına meydan okuyamaz lakin ardına AB’yi alırsa bunu yapabilir’
Ortada bir çelişki olduğuna değinen Adıbelli, “Fransa, Hollanda ve Almanya’nın ferdi Asya-Pasifik siyasetleri var. Bir vakit içinder AB üyesi olup da daha sonradan ayrılmış olan İngiltere’de farklı bir Asya-Pasifik siyaseti var. Ben burada Fransa’yı AB ortasında öncü olarak görüyorum. Zira Fransa’nın Asya-Pasifik’te toprakları, sömürgeleri var. Hala makul yerlerde Fransız kolonileri var. ötürüsı ile Fransa bu bölgede etkin. Öteki ülkelerle de ağır bağları var. AB’nin önündeki bir çelişki ve açmaz da bu. Hem birlik olarak hareket ediyor tıpkı vakitte kişisel olarak kendi içerisinde hareket ediyor. Örneğin Fransa, kendi başına Asya-Pasifik’te farklı bir siyaset takip etmeye çalışıyor. Mevcut ABD siyasetleri ile Fransa siyasetlerinin çatıştığını biz 2021 Eylül ayında AUKUS Paktı’nın kurulmasında gördük. Fransa ve ABD’nin nasıl karşı karşıya geldiğini Avustralya ile denizaltı muahedeleri yapıldığında da gördük. Fransa, bu noktada ABD ve İngiltere ikilisine karşı tek başına meydan okuyamaz fakat gerisine AB’yi alırsa, bu meydan okumayı yapabilir. Bu niçinle Josep Borrell’in kaleme aldığı makalede, AB’nin bu çıkışında Fransa’nın da kesinlikle bir katkısı var. Az evvel çelişki dediğim şey, yani birliğin ülkelerin ferdi ilgileri, hem de bir avantaj sağlayabilir” dedi.
‘AB, Asya-Pasifik’te ‘güvenlik ve siyasetten’ bahsetmedilk evvel, Avrupa’da çöken güvenlik mimarisini bir daha inşa etmeli’
Adıbelli, AB’nin ABD’ye Asya-Pasifik üzerinden meydan okuyup okumayacağı konusunu kıymetlendirerek şu kelamları söylemiş oldu:
“Bence AB, kendisi Asya-Pasifik’te ‘güvenlik ve siyasetten’ bahsetmedilk evvel, Avrupa’da çöken güvenlik mimarisini çözmeli ve bir daha inşa etmeli. Bu güvenlik mimarisi de bölgenin haricinden gelen güçlerin teşebbüsü ile çöktü. ABD şayet müdahil olmasaydı, Ukrayna krizi bir biçimde çözülür ve bugünkü bu savaş ortamı olmazdı. Avrupa ile Rusya bu sıkıntıyı çözerdi. O periyottaki açıklamalara bakarsak Avrupa’nın daha ölçülü olduğunu görürüz. Zira Rusya Kıta Avrupası’nın bir kesimi, yüzseneler boyunca bu ülkeler savaşmışlar, çatışmışlar, barış yapmışlar o niçinle birbirlerinin huyundan suyundan anlayan güçler. ötürüsı ile ABD bu bölgeyi kendi mukadderatları ile baş başa bıraksaydı, çözerlerdi. Emsal bir biçimde tıpkı sorun Tayvan probleminde de var. Tayvan da apaçık bir kışkırtmaydı. Artık AB anladığımız kadarıyla Tayvan ve Japonya üzerinden bir açılım yapmak istiyor.”
‘Avrupa Birliği, ABD gözlüğü üzerinden Asya-Pasifik’e bakmak istemiyor’
Ukrayna krizi ile ABD’nin gayesinin, Rusya’nın Avrupa ile bir alaka geliştirmesini, Rusya ile Çin’in beraberliğini, sonuncu olarak da AB’nin Asya’ya gitmesini engellemek olduğunu belirten Adıbelli, krizden hemilk evvel Çin ve Avrupa içinde fazlaca büyük muahedeler yapıldığına dikkat çekti. AB’nin Çin ile olan ticari alakalarının bozulduğunu lisana getiren Adıbelli, Borrell’in makalede ‘Bizim bir ticaretimiz var, globalleşen bir dünyadayız. Bizim üretim yatırım üzere konularda epeyce yakın bağımız var. ötürüsı ile bizim bir biçimde Çin ve Asya ile münasebetlerimizi koruma etmemiz ve ABD gözlüğü üzerinden Asya-Pasifik’e bakmamamız lazım.’ demek istediğinin altını çizdi.
‘Borrell, ABD’nin Çin ile AB’nin alakalarını bozmaya çalıştığını gördü’
Borrell’in makalesindeki ‘siyasi’ ve ‘güvenlik’ boyutunun manasına değinerek şunları aktardı:
“AB’nin ‘emperyal yayılmacılığından’ öte, rüştünü ispat etmesi, bağımsız hareket edebilme yeteneğine kavuşma isteği var. Zira AB’nin korkusu şu; Rusya ile bir sürü bağları vardı, ticaret ve güç alışverişleri vardı, bunu ABD baltalayarak geri dönülmez bir hale getirdi. Artık ise ABD, AB’nin öbür değerli ticari münasebetlerinin olduğu Asya-Pasifik’te Çin’e birebirini yapıyor ve Çin ile AB’nin ilgilerini bozmaya çalışıyor. Borrell bu fotoğrafı gördü ve AB’ye dönüp diyor ki, ‘Kendi yazgımızı oburlarının eline bırakmayalım. Kendi mukadderatımızı elimize alalım. Biz buna yalnızca ticari taraftan bakmayalım, zira siyasi ve güvenlik mevzularında biz bahtımızı belirleyemezsek diğerleri bizim ismimize belirler ve bugün Ukrayna merkezli yaşananlar, yarın tahminen de Tayvan merkezli olarak Çin ile yaşayacağız’ diyor. Bu da AB’nin geleceği için büyük tehlike. Şu an bir sonu yokmuş üzere gözüküyor fakat kırılgan bir iktisat var. Pandeminin olumsuz tesirleri daha yeni kendini göstermeye başladı ki bu kendini Çin’de bile gösteriyor. Avrupa da diyor ki, ‘ABD büsbütün kendi hegemonik statüsünü ve global gücünü sürdürebilmek için rakiplerini kenarı çekme operasyonu yapıyor. Biz kendimize ilişkin olmayan bir savaşın modülü olmayalım.’ diyor.”
‘QUAD çöküyor ve Borrell bunun farkında, yükselen Asya birlikteinde fırsatlar getirdi’
ABD’nin kendi ortasında halihazırda büyük bir ‘politik kaos’ yaşadığını söyleyen Adıbelli, “Kasım’da seçimleri var. Tayvan sıkıntısını de gördük, hiç bir şey yapamıyorlar. Pelosi gitti lakin akabinde çıkan Çin öfkesine karşı ABD hiç bir şey yapamadı. Artık Japonya da ABD’yi terk etti, ölçülü bir rota çizeceğini Başbakan Kişida söylemiş oldu. Yani ABD burada da fiyasko ile karşılaşmış durumda. Evvelki fiyaskosu da Hindistan idi. QUAD çöküyor ve Borrell bunun farkında. Borrell diyor ki, ‘QUAD ve ABD projesi çöküyor, AB olarak biz gidelim, taraflar bize güveniyor.’ Fakat sonuç olarak AB, Türkiye için de Rusya için de Çin ortasında orada bir rakip. Borrell’in makalesinde olduğu üzere ‘siyaset ve güvenlik’ söylemiş olduğinizde iş ticareti aşıyor. Siyaseten AB niçin Asya-Pasifik’te yer alsın, orası onların yeri değil. Ancak yükselen Asya, birlikteinde fırsatlar getirdi, o fırsatlar bütün global güçleri oraya çekiyor ama birlikteinde riskler de getirdi. Biz bu riskleri vakit ortasında görmeye başlayacağız, hepsi bir anda çıkmıyor. Yükselen Asya gerçeğini denetim etmek kıymetli bir yetenek olacak” sözlerini kullandı.
‘AB, Asya-Pasifik’e, ABD yerine kendini öneriyor’
Borrell’in ASEAN’a hayli ehemmiyet verdiğini lisana getiren Adıbelli, “ASEAN 1967’de kurulmuş değerli bir yapı ancak daha fazlaca ABD’ye yakın ülkelerin çoğunlukta olduğu bir topluluk. Borrell makalesinde şunu görüyoruz; güya AB ile ASEAN içinde bir yapı ve modelle bu siyasi ve güvenlik bağlarını sağlayacaklar. Borrell de güvenliğin en son olacağını söylüyor, bilhassa bunu ‘ordu, silahlı kuvvetler’ üzere düşünmeyelim. Bu ‘güvenliği’ daha geniş algılarsak, burada AB, ABD’ye bir alternatif olarak kendilerini sunmanın gerektiğini düşünüyor. Siyasetten kasıt da buradaki ülkelere dayanak verilmesi, meselelerinin gündeme getirilmesi üzere şeyleri içeriyor. AB diyor ki, ‘Birlik olarak uzun yıllar boyunca bu cins bağlantıları deneyimledim, siz bir de beni deneyin, bir de ben bu işlere bakayım.’. Fakat AB orada bir örgüt olarak mı yer alacak yoksa ABD üzere ‘Avrupa Birleşik Devletleri’ olarak mı yer alacak, AB orada bir faaliyette bulunurken bununla birlikte Fransa da faaliyette bulunacak, bunu nasıl aşacaklar? Tüm bunlar bir çelişki oluşturmayacak mı? Bunlar kıymetli ve önümüzdeki günlerde nazaranceğiz.” dedi.
Malezya, Endonezya, Myanmar, Brunei, Kamboçya, Laos, Filipinler, Singapur, Tayland ve Vietnam‘dan oluşan ASEAN’ın düzenlediği doruğa, Rusya, ABD ve Çin’in yanısıra Avrupa Birliği (AB) Dış İlgiler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de katıldı. Düzenlenen toplantılar daha sonrasında Borrell, Çin-ABD-Tayvan çizgisindeki gerilim üzerinden, AB ile Asya-Pasifik bağlantıları ismine ‘beraber Hareket Etme Zamanı’ başlıklı bir makale kaleme aldı.
Bölgede daha evvel, ABD Lideri Joe Biden, Hint-Pasifik’te ‘Çin’e karşı’ askeri ve diplomatik olarak ‘karşı koymak’ için Avustralya, Japonya ve Hindistan’dan oluşan QUAD Güvenlik Paktı tepesi düzenlemiş, 13 ülke ile de Hint-Pasifik Ekonomik Çerçevesi‘ni başlatmıştı. Akabinde ABD diplomasi hiyerarşisinin üçüncü sırasında yer alan Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin, Pekin‘den gelen ihtarlara karşın Tayvan‘a resmi ziyaret gerçekleştirmesi, Çin ve ABD içindeki krizi derinleştirmişti.
Asya-Pasifik’te yaşanan tüm bu gerginlikleri hatırlatarak, global büyümenin üçte ikisini oluşturan bölgede ‘AB varlığı olması gerektiğine’ dikkat çeken Borrell, “Jeopolitik bir aktör olmak istiyorsak, Asya-Pasifik bölgesinde yalnızca bir kalkınma işbirliği, ticaret yahut yatırım ortağı olarak değil, beraberinde bir ‘siyasi ve güvenlik’ aktörü olarak da algılanmamız gerekiyor” dedi.
Benzer bir tablo daha evvel, ABD, Birleşik Krallık ve Avustralya‘nın güneydoğu Asya‘da Çin’i baskılamak maksadıyla yaptığı AUKUS anlaşması ile yaşanmıştı. Bu kapsamda ABD ile İngiltere‘nin, Avustralya ile nükleer güçlü denizaltı teknolojisini paylaşacağı duyurulmuştu. Avustralya’nın Fransa ile olan sözleşmesini feshetmesi, Fransa’nın Washington Büyükelçisi Philippe Etienne’yi geri çağırması ve Avrupa Komisyonu’nun ‘kabul edilemez’ bulduğu AUKUS daha sonrası ‘savunma işbirliği ve stratejik özerklik’ konusuna yük vereceğini duyurması üzere restleşmeler yaşanmıştı.
Asya-Pasifik bölgesinin AB ile ‘siyasi ve güvenlik’ manasında yakınlaşması gerektiğini ABD-Çin gerginliği çerçevesinde açıklayan Borrell’in makalesi de AUKUS krizinden yaklaşık 1 yıl daha sonra yayınlandı. Pekala, Avrupa halklarının ‘ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel alanlarda refahını bölgesel olarak kalkındırmayı’ merkezine koyan ‘Avrupa’ Birliği, Hint-Pasifik bölgesinde nasıl bir ‘varlık’ göstermek istiyor? Borrell, Avrupa Birliği’nin bölgede ABD’ye rakip olacağını mı ilan etti?
AB’nin Asya-Pasifik bölgesi ile ‘siyasi ve güvenlik’ manasında yakınlaşması gerektiğini vurgulayan Borrell’in makalesini, Dumlupınar Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Barış Adıbelli, Sputnik’e kıymetlendirdi.
‘Borrell’in yazısı bir başlangıç duyurusu, bir yol haritasıdır’
Borrell’in ASEAN toplantısında beklenenden pek farklı davrandığına dikkat çeken Adıbelli, “görüşmede bir biçimde Rusya ile Ukrayna problemine odaklanıp en azından Rusya’nın durdurulması konusunda Asya ülkelerinden yardım isteyebilirdi. Ancak Borrell ne yaptı? Hiç buraya girmeden, temel olarak ‘Asya-Pasifik’te AB nasıl yer alır?’ konusunun peşindeydi. Borrell’in yazısı bir yol haritasıdır. Bu yazı bir başlangıç duyurusudur. Biz anlıyoruz ki AB, Asya’ya yanlışsız yelkenlerini açacak, Asya’ya yönelik ataklarına girecek. Bu ABD’yi şad edecek bir durum değil, onu söylemek gerek. Ayrıyeten AB geçenlerde sessiz sedasız Tacikistan’a gitti. Yani AB, yalnızca güneyde ya da Pasifik’te değil, Orta Asya’da da çalışıyor. Burada merak edilen natürel ki, AB’nin Avrasya coğrafyasında neyi amaçladığı. Bir tarafta bir kriz devam ederken ve tüm dikkatlerin orada olması gerekirken, Avrupa Birliği farklı yollara dönmüş durumda. Önümüzdeki günlerde daha detaylı bir yol haritası çıkaracaklar üzere duruyor” biçiminde konuştu.
‘AB’nin bir Asya-Pasifik, bir de Hint-Pasifik stratejisi var, hakikat tanımlamayı nasıl yapacaklar, bu da farklı bir konu’
Josep Borrell’in Asya-Pasifik ile ilgili makale yazmasını pahalandıran Adıbelli, “AB’nin Asya-Pasifik bölgesine yönelik birinci açılımı ya da ilgisi değil. Öbür yandan burada bir tanımlama sorunu var. AB’nin bir Asya-Pasifik stratejisi, bir de Hint Pasifik stratejisi var. Burada hakikat tanımlamayı nasıl yapacaklar, o da farklı bir nokta zira iki tane Asya’dan bahsediyorlar. Bence önümüzdeki devirde en büyük sorunu temel bu çıkaracak. Farklı Asyalar, farklı yaklaşımlar olacak. AB bunu aşabilecek mi, bilmiyorum. Borrell makalesinde diyor ki, ‘21. yüzyıl, tarihin büyük ölçüde Asya’da yazılacağı bir yüzyıl olacak’ diyor. Bu hayli yeni bir şey değil. Bunu birinci söyleyenlerden biri 2012’de ABD Dışişleri Bakanı olan Hillary Clinton idi. ‘21. yüzyılın jeopolitiğinin geleceği ne Irak’ta ne Afganistan’da aslında Asya-Pasifik’te yazılacak’ demişti ve bu yüzyılı ‘Asya-Pasifik’te Amerikan yüzyılı’ diye tanımlamıştı. Tam da Obama’nın Avustralya parlamentosunda artık Asya-Pasifik’in ABD için merkez eksen olduğunu açıklamasının akabinde gelmişti bu konuşma da” dedi.
‘AB, ABD’nin çizmiş olduğu ve bağımsızlığını ihlal eden Asya-Pasifik rotasında ilerlemek istemiyor’
Adıbelli, AB’nin ‘yükselen Asya gerçeği’ ile başından beri ilgilendiğini belirterek şunları aktardı:
“AB siyasi ve güvenlik bağlamında da Asya’da bulunmak istediğini belirtiyor. Bu şu demek; ‘Bunu yapmazsak ABD’nin dümen suyuna gideriz, ABD’nin çizmiş olduğu Asya-Pasifik rotasında ilerleriz. Bu da AB’nin bağımsızlığını ihlal eden bir durum’ demek istiyorlar. Avrupa’yı buna iten şey Ukrayna savaşı, buradaki ayrışma. Bunu tahminen bugün net bir biçimde söyleyemeyeceğiz lakin bu ileride hayli daha net görülecek. AB’de yeni kuşak başkanlar iktidara geldiğinde bu biçimde özeleştirileri bakılırsaceğiz ve şunu diyecekler, ‘ABD bu savaşı zorladı ve zorla çıkardı’. Josep Borrell’in satır ortalarından okuduğumuz kadarıyla ‘Şimdi birebir ABD, Tayvan’da emsal bir krizi çıkartacak’ demeye getiriyor. Bu da fazlaca kıymetli zira ‘Biz güvenlik ve siyasi olarak orada olsak, en azından bunu dengeleriz. Tayvan’da, Tayvan ile Çin içinde, Çin ile ABD içindeki o dengeyi sağlarız’ diyor. ‘Bizim de orada düzenleyici olarak bulunmamız lazım’ deniyor.”
‘Fransa, ABD ve İngiltere ikilisine karşı tek başına meydan okuyamaz lakin ardına AB’yi alırsa bunu yapabilir’
Ortada bir çelişki olduğuna değinen Adıbelli, “Fransa, Hollanda ve Almanya’nın ferdi Asya-Pasifik siyasetleri var. Bir vakit içinder AB üyesi olup da daha sonradan ayrılmış olan İngiltere’de farklı bir Asya-Pasifik siyaseti var. Ben burada Fransa’yı AB ortasında öncü olarak görüyorum. Zira Fransa’nın Asya-Pasifik’te toprakları, sömürgeleri var. Hala makul yerlerde Fransız kolonileri var. ötürüsı ile Fransa bu bölgede etkin. Öteki ülkelerle de ağır bağları var. AB’nin önündeki bir çelişki ve açmaz da bu. Hem birlik olarak hareket ediyor tıpkı vakitte kişisel olarak kendi içerisinde hareket ediyor. Örneğin Fransa, kendi başına Asya-Pasifik’te farklı bir siyaset takip etmeye çalışıyor. Mevcut ABD siyasetleri ile Fransa siyasetlerinin çatıştığını biz 2021 Eylül ayında AUKUS Paktı’nın kurulmasında gördük. Fransa ve ABD’nin nasıl karşı karşıya geldiğini Avustralya ile denizaltı muahedeleri yapıldığında da gördük. Fransa, bu noktada ABD ve İngiltere ikilisine karşı tek başına meydan okuyamaz fakat gerisine AB’yi alırsa, bu meydan okumayı yapabilir. Bu niçinle Josep Borrell’in kaleme aldığı makalede, AB’nin bu çıkışında Fransa’nın da kesinlikle bir katkısı var. Az evvel çelişki dediğim şey, yani birliğin ülkelerin ferdi ilgileri, hem de bir avantaj sağlayabilir” dedi.
‘AB, Asya-Pasifik’te ‘güvenlik ve siyasetten’ bahsetmedilk evvel, Avrupa’da çöken güvenlik mimarisini bir daha inşa etmeli’
Adıbelli, AB’nin ABD’ye Asya-Pasifik üzerinden meydan okuyup okumayacağı konusunu kıymetlendirerek şu kelamları söylemiş oldu:
“Bence AB, kendisi Asya-Pasifik’te ‘güvenlik ve siyasetten’ bahsetmedilk evvel, Avrupa’da çöken güvenlik mimarisini çözmeli ve bir daha inşa etmeli. Bu güvenlik mimarisi de bölgenin haricinden gelen güçlerin teşebbüsü ile çöktü. ABD şayet müdahil olmasaydı, Ukrayna krizi bir biçimde çözülür ve bugünkü bu savaş ortamı olmazdı. Avrupa ile Rusya bu sıkıntıyı çözerdi. O periyottaki açıklamalara bakarsak Avrupa’nın daha ölçülü olduğunu görürüz. Zira Rusya Kıta Avrupası’nın bir kesimi, yüzseneler boyunca bu ülkeler savaşmışlar, çatışmışlar, barış yapmışlar o niçinle birbirlerinin huyundan suyundan anlayan güçler. ötürüsı ile ABD bu bölgeyi kendi mukadderatları ile baş başa bıraksaydı, çözerlerdi. Emsal bir biçimde tıpkı sorun Tayvan probleminde de var. Tayvan da apaçık bir kışkırtmaydı. Artık AB anladığımız kadarıyla Tayvan ve Japonya üzerinden bir açılım yapmak istiyor.”
‘Avrupa Birliği, ABD gözlüğü üzerinden Asya-Pasifik’e bakmak istemiyor’
Ukrayna krizi ile ABD’nin gayesinin, Rusya’nın Avrupa ile bir alaka geliştirmesini, Rusya ile Çin’in beraberliğini, sonuncu olarak da AB’nin Asya’ya gitmesini engellemek olduğunu belirten Adıbelli, krizden hemilk evvel Çin ve Avrupa içinde fazlaca büyük muahedeler yapıldığına dikkat çekti. AB’nin Çin ile olan ticari alakalarının bozulduğunu lisana getiren Adıbelli, Borrell’in makalede ‘Bizim bir ticaretimiz var, globalleşen bir dünyadayız. Bizim üretim yatırım üzere konularda epeyce yakın bağımız var. ötürüsı ile bizim bir biçimde Çin ve Asya ile münasebetlerimizi koruma etmemiz ve ABD gözlüğü üzerinden Asya-Pasifik’e bakmamamız lazım.’ demek istediğinin altını çizdi.
‘Borrell, ABD’nin Çin ile AB’nin alakalarını bozmaya çalıştığını gördü’
Borrell’in makalesindeki ‘siyasi’ ve ‘güvenlik’ boyutunun manasına değinerek şunları aktardı:
“AB’nin ‘emperyal yayılmacılığından’ öte, rüştünü ispat etmesi, bağımsız hareket edebilme yeteneğine kavuşma isteği var. Zira AB’nin korkusu şu; Rusya ile bir sürü bağları vardı, ticaret ve güç alışverişleri vardı, bunu ABD baltalayarak geri dönülmez bir hale getirdi. Artık ise ABD, AB’nin öbür değerli ticari münasebetlerinin olduğu Asya-Pasifik’te Çin’e birebirini yapıyor ve Çin ile AB’nin ilgilerini bozmaya çalışıyor. Borrell bu fotoğrafı gördü ve AB’ye dönüp diyor ki, ‘Kendi yazgımızı oburlarının eline bırakmayalım. Kendi mukadderatımızı elimize alalım. Biz buna yalnızca ticari taraftan bakmayalım, zira siyasi ve güvenlik mevzularında biz bahtımızı belirleyemezsek diğerleri bizim ismimize belirler ve bugün Ukrayna merkezli yaşananlar, yarın tahminen de Tayvan merkezli olarak Çin ile yaşayacağız’ diyor. Bu da AB’nin geleceği için büyük tehlike. Şu an bir sonu yokmuş üzere gözüküyor fakat kırılgan bir iktisat var. Pandeminin olumsuz tesirleri daha yeni kendini göstermeye başladı ki bu kendini Çin’de bile gösteriyor. Avrupa da diyor ki, ‘ABD büsbütün kendi hegemonik statüsünü ve global gücünü sürdürebilmek için rakiplerini kenarı çekme operasyonu yapıyor. Biz kendimize ilişkin olmayan bir savaşın modülü olmayalım.’ diyor.”
‘QUAD çöküyor ve Borrell bunun farkında, yükselen Asya birlikteinde fırsatlar getirdi’
ABD’nin kendi ortasında halihazırda büyük bir ‘politik kaos’ yaşadığını söyleyen Adıbelli, “Kasım’da seçimleri var. Tayvan sıkıntısını de gördük, hiç bir şey yapamıyorlar. Pelosi gitti lakin akabinde çıkan Çin öfkesine karşı ABD hiç bir şey yapamadı. Artık Japonya da ABD’yi terk etti, ölçülü bir rota çizeceğini Başbakan Kişida söylemiş oldu. Yani ABD burada da fiyasko ile karşılaşmış durumda. Evvelki fiyaskosu da Hindistan idi. QUAD çöküyor ve Borrell bunun farkında. Borrell diyor ki, ‘QUAD ve ABD projesi çöküyor, AB olarak biz gidelim, taraflar bize güveniyor.’ Fakat sonuç olarak AB, Türkiye için de Rusya için de Çin ortasında orada bir rakip. Borrell’in makalesinde olduğu üzere ‘siyaset ve güvenlik’ söylemiş olduğinizde iş ticareti aşıyor. Siyaseten AB niçin Asya-Pasifik’te yer alsın, orası onların yeri değil. Ancak yükselen Asya, birlikteinde fırsatlar getirdi, o fırsatlar bütün global güçleri oraya çekiyor ama birlikteinde riskler de getirdi. Biz bu riskleri vakit ortasında görmeye başlayacağız, hepsi bir anda çıkmıyor. Yükselen Asya gerçeğini denetim etmek kıymetli bir yetenek olacak” sözlerini kullandı.
‘AB, Asya-Pasifik’e, ABD yerine kendini öneriyor’
Borrell’in ASEAN’a hayli ehemmiyet verdiğini lisana getiren Adıbelli, “ASEAN 1967’de kurulmuş değerli bir yapı ancak daha fazlaca ABD’ye yakın ülkelerin çoğunlukta olduğu bir topluluk. Borrell makalesinde şunu görüyoruz; güya AB ile ASEAN içinde bir yapı ve modelle bu siyasi ve güvenlik bağlarını sağlayacaklar. Borrell de güvenliğin en son olacağını söylüyor, bilhassa bunu ‘ordu, silahlı kuvvetler’ üzere düşünmeyelim. Bu ‘güvenliği’ daha geniş algılarsak, burada AB, ABD’ye bir alternatif olarak kendilerini sunmanın gerektiğini düşünüyor. Siyasetten kasıt da buradaki ülkelere dayanak verilmesi, meselelerinin gündeme getirilmesi üzere şeyleri içeriyor. AB diyor ki, ‘Birlik olarak uzun yıllar boyunca bu cins bağlantıları deneyimledim, siz bir de beni deneyin, bir de ben bu işlere bakayım.’. Fakat AB orada bir örgüt olarak mı yer alacak yoksa ABD üzere ‘Avrupa Birleşik Devletleri’ olarak mı yer alacak, AB orada bir faaliyette bulunurken bununla birlikte Fransa da faaliyette bulunacak, bunu nasıl aşacaklar? Tüm bunlar bir çelişki oluşturmayacak mı? Bunlar kıymetli ve önümüzdeki günlerde nazaranceğiz.” dedi.