MelodiDalgasi
Member
ABD Lideri Joe Biden, başkanlığının ikinci yılında çıktığı, Güney Kore ve Japonya’yı merkezine alan birinci Asya seyahatinde Çin’e meydan okudu. Asya’da Çin’in ‘Kuşak ve Yol’ teşebbüsüne karşı geliştirildiği anlaşılan 13 ülkeyi kapsayan Hint-Pasifik Ekonomik Çerçevesi (IPEF) anlaşmasının imzalandığı seyahatte, QUAD (Dörtlü) liderler zirvesini toplayan Biden, Ukrayna çatışmasına atıfla sorulan bir soruya karşılığında ‘Çin’in Tayvan’a saldırması halinde ABD olarak müdahale edeceklerini’ belirtti. Biden sonrasındasında kelamlarını ‘tek Çin politikasına’ bağlı olduklarını söyleyerek toparlamaya çalışsa da ‘stratejik belirsizlik’ siyasetine dair tartışmalar, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in George Washington Üniversitesi konuşmasıyla daha da arttı.
Çin, Biden’a ‘sözlerine dikkat etmesi’ cevabını verdi. Ziyaretlerin çabucak akabinde Çin Halk Cumhuriyeti Ordusu’nun Tayvan boğazındaki tatbikatı ve ordu yetkililerin ABD’ye karşı açıklamaları dikat çekti. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi de Pasifik’teki 10 küçük ada ülkesiyle yapılması planlanan ekonomik ve güvenlik işbirliği mutabakatı için düğmeye bastı. Muahede, ‘Kapsamlı kalkınma vizyonu’ başlığını taşıyor ve milyonlarca dolarlık Çin yardımı, Çin’in devasa pazarına daha fazla erişim, Çin’le güvenlik işbirliğinin geliştirilmesini teklif ediyor.
Gelişmeleri gazeteci ve muharrir Gökhun Göçmen ile konuştuk.
‘Bu Asya pivot 2.0 yönelimi’
Gökhun Göçmen’e göre Ukrayna krizinde sorumluluğu Avrupa’nın kucağına bırakan Biden idaresi, bir daha bir Asya atağı yapıyor. Blinken’ın George Washington Üniversitesi konuşmasında ‘dünyayı ekonomik, siyasi ve askeri olarak şekillendirebilecek tek güç olan Çin’in etrafının şekillendirilmesinden’ bahsedildiğini anımsatan Göçmen, Obama devrinden kalan Asya Pivot 2.0’nin kelam konusu olduğunu lisana getirdi. Göçmen, güvenlikte ABD’ye bağlı olan fakat en büyük ticari ortaklarını Çin’in oluşturduğu ülkeleri iktisatta Amerikan cephesine çekmenin hedeflendiğini vurguladı:
“Ukrayna krizinin başından itibaren Biden, sorumluluğu Avrupa’ya havale etti. Yalnızca silah ve mali yardımlarla yetinecek üzere. Günün sonunda Avrupa’nın krizi olarak Avrupa’nın kucağına bırakacak. Zihninde her vakit Çin olduğunu söylemekte yarar var. Bu yalnızca Biden için geçerli değil. ABD’de uzun müddettir Demokratlar ve Cumhuriyetçiler içinde en büyük meydan okumanın Çin’den geldiği formunda bir konsensus var. ABD Dışişleri Bakanı Blinken’in konuşma metnini yayınlandı. Çin’in yöneliminden bahsediyor. Dünyayı ekonomik, teknolojik ve askeri manada biçimlendirecek tek güç Çin’dir çıkarımında bulunuyor. Akabinde ABD’nin Pekin’in etrafını şekillendireceğini söylüyor. Biden’ın ziyaretine de bu biçimdelikle gelmiş bulunuyoruz. Gözünü Asya’ya dikecek. ‘En büyük meydan okuma Pekin. Biz de etrafındaki stratejik ortamı şekillendireceğiz’ diyor. Bu yeni bir yönelim değil. Obama periyodunda 2011’de Asya siyaseti duyurulmuştu. 2012’de de Trans-Pasifik iştirakini maddi hale getirdi, müzakereleri 2015’e kadar sürdü. Trump gelince çekildi. Biden, Pekin’in etrafını şekillendirmek için kendisine iki temel nokta seçiyor; askeri ve ekonomik yollar. Statükoyu değiştirmeye çalışıyor. Klâsik olarak Amerika’nın Asya’daki müttefikleri güvenlikte ABD’ye bağlı olsalar da ekonomik manada birçoğunun en büyük ticari partneri Çin. Farklı ticari platformlar ortasında Çin ile birlikte hareket ediyorlar. Dünyanın en büyük özgür ticaret bölgesi olan Bölgesel Kapsamda Ekonomik İştirak ortasında Çin ile hareket etmekteler. Biden bunu değiştirmek istedi. Bu Asya pivot 2.0 yönelimi. Japonya’da iki farklı açıklaması vardı. Birincisi Tayvan’dı. Başkasıysa 13 ülkeyle birlikte ekonomik iştirak çerçevesi ilan etti. İktisat boyutunda statükoyu değiştirmeye çalışıyor. Yalnızca güvenlikte değil iktisatta bölge ülkeleri benimle hareket etsin, diyor. Bunu Beyaz Saray’ın açıklamasında da görüyoruz, kuralları bir daha yazmaktan bahsediyor. ABD’nin merkezinde yer aldığı iktisatta bir kurallar bütününü hedefliyor.”
‘Amerika ve Çin içindeki diplomatik ilgilerin kurulma noktasıdır Tayvan’
Göçmen’e göre Biden’ın Tayvan bildirileri, ‘stratejik belirsizlik’ siyasetindeki çelişkiyi ortaya koyarken, ABD’nin işin askeri boyutuna girmekten çekinmeyeceğine işaret ediyor:
“Biden işin askeri boyutuna girmekten çekinmeyeceğini de Tayvan konusunda gösterdi. ‘Tayvan’ı muhtemel bir müdahalede koruyacak mısınız?’ sorusuna ‘Evet’ karşılığı verdi. Lakin akabinde çabucak tek Çin siyasetine da bağlı kaldıklarını ekledi. Beyaz Saray’dan ‘Tek Çin siyasetine hürmet duymaya devam ediyoruz’ diye açıklama geldi. Lakin ortada çelişkili bir durum var. Amerikalılar stratejik belirsizlik olarak her ne kadar formüle etseler de Amerika ve Çin içindeki diplomatik ilgilerin kurulma noktasıdır Tayvan. 1972 yılında bu iki ülke bir ortaya gelirken bu mevzuyu hallederek bir ortaya geldi. Amerika’da Nixon daha evvel de Çin ile iritbat kurmaya çalışmıştı. Lakin o periyodun devlet başkanı, ‘Mao, Tayvan sorunu çözülmeden iki ülke içinde münasebetlerin kurulması mümkün değil’ demişti. Stratejik belirsizlik ismi altında Amerika askeri alanda yine işleri başladığı noktaya taşımaktan çekinmeyeceğini gösteriyor üzere.”
‘Ekonomik liderlik için vakit Pekin’in lehine işlerken, ABD bölgeyi askerileştiriyor’
Çin’in Tayvan probleminde karşı taraftan silahlar patlamadığı sürece müdahaleye girişmeyeceği görüşündeki Göçmen, Pekin’in vaktin lehine işlediğini gördüğünü lisana getirdi. Global ekonomik liderliğin Pekin’i işaret ettiğini anımsatan Göçmen, buna karşılık ABD’nin hiç durmadan bölgeyi askerileştirmesine vurgu yaptı:
“Silahlar karşı taraftan patlamadığı sürece Çin mümkün bir müdahaleye girmeyecektir diye düşünüyorum. Çin vaktin kendileri ismine işlediğini söylüyor. Ekonomik öngörüler de dünya liderliği için Pekin idaresini doğrular nitelikte. Lakin ABD’nin de hiç durmadan bölgeyi askerileştirdiğini görmekteyiz. Tayvan Adası’na yapılan ziyaretler ve yüklü ölçüde savunma yardımları var. Amerika’nın bununla birlikte Tayvan ile ‘kendinizi korumanıza yardımcı olacağız’ diye mukavelesi var. Destek noktası olarak bu muahedeyi gösteriyorlar. bununla birlikte Güney Çin Denizi’nde askerileştirmeye devam ediyorlar. QUAD tepesinde kaçak balıkçılık faaliyetlerini izleme diye bir tabir var. Aslında o zımnî bir şifre üzere. Amerika, QUAD bileşenlerinin bulunduğu platformlarda çeşitli sebeplerden dolayı Çin’i açıktan amaç alamıyor. Kaçak balıkçılık faliyetleri derken ABD’li yetkililer şunu söylüyorlar; Çin, askeri aksiyonlarını balıkçılık faaliyetleri ismi altında gerçekleştiriyor. Aslında askeri bir atak ya da diş gösterme olarak okumak da mümkün. ABD daima Güney Çin Denizi’nde seyrüsefer hürlüğü altında savaş gemilerini gönderiyor. AUKUS paktında Fransa’yı devre dışı bıraktı. Hal bu biçimde olunca Çin, aslında askeri metotlara başvurmaktan da çekinmeyeceğini tatbikatlarda gösteriyor. Biden’ın açıklamasından daha sonra Çin Dışişleri Sözcüsü Wang Wenbin bir açıklama yaptı. Bir müzik okudu, o da Çin’de gösterilen ve Kore savaşını anlatan Çin üretimi bir sinemada kullanılmıştı. İki dize okudu; ‘Dostlarımıza ikram edecek hoş şaraplarımız var lakin düşmanlarımız için silahlarımız her daim hazır’. Çin Dışişleri direkt bu biçimde bir müzikle karşılık vermiş oldu.”
‘Rusya ve Çin’in yan yana tatbikatlar düzenlemesi hayli doğal’
Biden’ın Tokyo ziyaretinde Rusya ve Çin’in stratejik bombardıman uçaklarının ortak devriyesi dikkat çekerken, Göçmen’e göre, bilhassa Japonya’da Pekin ve Moskova’ya karşı daha ‘şahin’ hal alan bir hükümetin başa geçmesinden daha sonra bu cins beraberlikler:
“Japonya’daki iktidarın değişmesinden daha sonra iktidar pek şahin bir tavır takınıyor. Hem Çin tıpkı vakitte Rusya’ya karşı. Tayvan’a bir askeri takviye verilmesi durumunda da buna hazır olacaklarını söyleyecek kadar da ileri giden bir iktidardan kelam ediyoruz. Japonya ve Rusya içinde esasen tarihî ihtilafların olduğu da malum. Aslında biraz bu biçimde Amerika, Asya’daki öncü kuvvetini bulmuş üzere davranıyor. ötürüsıyla Rusya ve Çin’in yan yana tatbikatlar düzenlemesi fazlaca doğal. İlerleyen devirlerde diğer ülkelerin de buna dahil olacaklarını bakılırsaceğiz.”
Çin, Biden’a ‘sözlerine dikkat etmesi’ cevabını verdi. Ziyaretlerin çabucak akabinde Çin Halk Cumhuriyeti Ordusu’nun Tayvan boğazındaki tatbikatı ve ordu yetkililerin ABD’ye karşı açıklamaları dikat çekti. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi de Pasifik’teki 10 küçük ada ülkesiyle yapılması planlanan ekonomik ve güvenlik işbirliği mutabakatı için düğmeye bastı. Muahede, ‘Kapsamlı kalkınma vizyonu’ başlığını taşıyor ve milyonlarca dolarlık Çin yardımı, Çin’in devasa pazarına daha fazla erişim, Çin’le güvenlik işbirliğinin geliştirilmesini teklif ediyor.
Gelişmeleri gazeteci ve muharrir Gökhun Göçmen ile konuştuk.
‘Bu Asya pivot 2.0 yönelimi’
Gökhun Göçmen’e göre Ukrayna krizinde sorumluluğu Avrupa’nın kucağına bırakan Biden idaresi, bir daha bir Asya atağı yapıyor. Blinken’ın George Washington Üniversitesi konuşmasında ‘dünyayı ekonomik, siyasi ve askeri olarak şekillendirebilecek tek güç olan Çin’in etrafının şekillendirilmesinden’ bahsedildiğini anımsatan Göçmen, Obama devrinden kalan Asya Pivot 2.0’nin kelam konusu olduğunu lisana getirdi. Göçmen, güvenlikte ABD’ye bağlı olan fakat en büyük ticari ortaklarını Çin’in oluşturduğu ülkeleri iktisatta Amerikan cephesine çekmenin hedeflendiğini vurguladı:
“Ukrayna krizinin başından itibaren Biden, sorumluluğu Avrupa’ya havale etti. Yalnızca silah ve mali yardımlarla yetinecek üzere. Günün sonunda Avrupa’nın krizi olarak Avrupa’nın kucağına bırakacak. Zihninde her vakit Çin olduğunu söylemekte yarar var. Bu yalnızca Biden için geçerli değil. ABD’de uzun müddettir Demokratlar ve Cumhuriyetçiler içinde en büyük meydan okumanın Çin’den geldiği formunda bir konsensus var. ABD Dışişleri Bakanı Blinken’in konuşma metnini yayınlandı. Çin’in yöneliminden bahsediyor. Dünyayı ekonomik, teknolojik ve askeri manada biçimlendirecek tek güç Çin’dir çıkarımında bulunuyor. Akabinde ABD’nin Pekin’in etrafını şekillendireceğini söylüyor. Biden’ın ziyaretine de bu biçimdelikle gelmiş bulunuyoruz. Gözünü Asya’ya dikecek. ‘En büyük meydan okuma Pekin. Biz de etrafındaki stratejik ortamı şekillendireceğiz’ diyor. Bu yeni bir yönelim değil. Obama periyodunda 2011’de Asya siyaseti duyurulmuştu. 2012’de de Trans-Pasifik iştirakini maddi hale getirdi, müzakereleri 2015’e kadar sürdü. Trump gelince çekildi. Biden, Pekin’in etrafını şekillendirmek için kendisine iki temel nokta seçiyor; askeri ve ekonomik yollar. Statükoyu değiştirmeye çalışıyor. Klâsik olarak Amerika’nın Asya’daki müttefikleri güvenlikte ABD’ye bağlı olsalar da ekonomik manada birçoğunun en büyük ticari partneri Çin. Farklı ticari platformlar ortasında Çin ile birlikte hareket ediyorlar. Dünyanın en büyük özgür ticaret bölgesi olan Bölgesel Kapsamda Ekonomik İştirak ortasında Çin ile hareket etmekteler. Biden bunu değiştirmek istedi. Bu Asya pivot 2.0 yönelimi. Japonya’da iki farklı açıklaması vardı. Birincisi Tayvan’dı. Başkasıysa 13 ülkeyle birlikte ekonomik iştirak çerçevesi ilan etti. İktisat boyutunda statükoyu değiştirmeye çalışıyor. Yalnızca güvenlikte değil iktisatta bölge ülkeleri benimle hareket etsin, diyor. Bunu Beyaz Saray’ın açıklamasında da görüyoruz, kuralları bir daha yazmaktan bahsediyor. ABD’nin merkezinde yer aldığı iktisatta bir kurallar bütününü hedefliyor.”
‘Amerika ve Çin içindeki diplomatik ilgilerin kurulma noktasıdır Tayvan’
Göçmen’e göre Biden’ın Tayvan bildirileri, ‘stratejik belirsizlik’ siyasetindeki çelişkiyi ortaya koyarken, ABD’nin işin askeri boyutuna girmekten çekinmeyeceğine işaret ediyor:
“Biden işin askeri boyutuna girmekten çekinmeyeceğini de Tayvan konusunda gösterdi. ‘Tayvan’ı muhtemel bir müdahalede koruyacak mısınız?’ sorusuna ‘Evet’ karşılığı verdi. Lakin akabinde çabucak tek Çin siyasetine da bağlı kaldıklarını ekledi. Beyaz Saray’dan ‘Tek Çin siyasetine hürmet duymaya devam ediyoruz’ diye açıklama geldi. Lakin ortada çelişkili bir durum var. Amerikalılar stratejik belirsizlik olarak her ne kadar formüle etseler de Amerika ve Çin içindeki diplomatik ilgilerin kurulma noktasıdır Tayvan. 1972 yılında bu iki ülke bir ortaya gelirken bu mevzuyu hallederek bir ortaya geldi. Amerika’da Nixon daha evvel de Çin ile iritbat kurmaya çalışmıştı. Lakin o periyodun devlet başkanı, ‘Mao, Tayvan sorunu çözülmeden iki ülke içinde münasebetlerin kurulması mümkün değil’ demişti. Stratejik belirsizlik ismi altında Amerika askeri alanda yine işleri başladığı noktaya taşımaktan çekinmeyeceğini gösteriyor üzere.”
‘Ekonomik liderlik için vakit Pekin’in lehine işlerken, ABD bölgeyi askerileştiriyor’
Çin’in Tayvan probleminde karşı taraftan silahlar patlamadığı sürece müdahaleye girişmeyeceği görüşündeki Göçmen, Pekin’in vaktin lehine işlediğini gördüğünü lisana getirdi. Global ekonomik liderliğin Pekin’i işaret ettiğini anımsatan Göçmen, buna karşılık ABD’nin hiç durmadan bölgeyi askerileştirmesine vurgu yaptı:
“Silahlar karşı taraftan patlamadığı sürece Çin mümkün bir müdahaleye girmeyecektir diye düşünüyorum. Çin vaktin kendileri ismine işlediğini söylüyor. Ekonomik öngörüler de dünya liderliği için Pekin idaresini doğrular nitelikte. Lakin ABD’nin de hiç durmadan bölgeyi askerileştirdiğini görmekteyiz. Tayvan Adası’na yapılan ziyaretler ve yüklü ölçüde savunma yardımları var. Amerika’nın bununla birlikte Tayvan ile ‘kendinizi korumanıza yardımcı olacağız’ diye mukavelesi var. Destek noktası olarak bu muahedeyi gösteriyorlar. bununla birlikte Güney Çin Denizi’nde askerileştirmeye devam ediyorlar. QUAD tepesinde kaçak balıkçılık faaliyetlerini izleme diye bir tabir var. Aslında o zımnî bir şifre üzere. Amerika, QUAD bileşenlerinin bulunduğu platformlarda çeşitli sebeplerden dolayı Çin’i açıktan amaç alamıyor. Kaçak balıkçılık faliyetleri derken ABD’li yetkililer şunu söylüyorlar; Çin, askeri aksiyonlarını balıkçılık faaliyetleri ismi altında gerçekleştiriyor. Aslında askeri bir atak ya da diş gösterme olarak okumak da mümkün. ABD daima Güney Çin Denizi’nde seyrüsefer hürlüğü altında savaş gemilerini gönderiyor. AUKUS paktında Fransa’yı devre dışı bıraktı. Hal bu biçimde olunca Çin, aslında askeri metotlara başvurmaktan da çekinmeyeceğini tatbikatlarda gösteriyor. Biden’ın açıklamasından daha sonra Çin Dışişleri Sözcüsü Wang Wenbin bir açıklama yaptı. Bir müzik okudu, o da Çin’de gösterilen ve Kore savaşını anlatan Çin üretimi bir sinemada kullanılmıştı. İki dize okudu; ‘Dostlarımıza ikram edecek hoş şaraplarımız var lakin düşmanlarımız için silahlarımız her daim hazır’. Çin Dışişleri direkt bu biçimde bir müzikle karşılık vermiş oldu.”
‘Rusya ve Çin’in yan yana tatbikatlar düzenlemesi hayli doğal’
Biden’ın Tokyo ziyaretinde Rusya ve Çin’in stratejik bombardıman uçaklarının ortak devriyesi dikkat çekerken, Göçmen’e göre, bilhassa Japonya’da Pekin ve Moskova’ya karşı daha ‘şahin’ hal alan bir hükümetin başa geçmesinden daha sonra bu cins beraberlikler:
“Japonya’daki iktidarın değişmesinden daha sonra iktidar pek şahin bir tavır takınıyor. Hem Çin tıpkı vakitte Rusya’ya karşı. Tayvan’a bir askeri takviye verilmesi durumunda da buna hazır olacaklarını söyleyecek kadar da ileri giden bir iktidardan kelam ediyoruz. Japonya ve Rusya içinde esasen tarihî ihtilafların olduğu da malum. Aslında biraz bu biçimde Amerika, Asya’daki öncü kuvvetini bulmuş üzere davranıyor. ötürüsıyla Rusya ve Çin’in yan yana tatbikatlar düzenlemesi fazlaca doğal. İlerleyen devirlerde diğer ülkelerin de buna dahil olacaklarını bakılırsaceğiz.”