Kaan
New member
Sücü ne demek eski Türkçe? Kapsamlı Bir İnceleme
Eski Türkçede kullanılan kelimeler, yalnızca dilin evrimini değil, aynı zamanda Türk toplumunun tarihsel, kültürel ve sosyal gelişimini de yansıtır. Bu kelimelerden biri de sücü kelimesidir. Günümüzde kullanımda olmayan bu kelime, eski metinlerde ve tarihi belgelerde sıkça geçer. Peki, sücü ne demek eski Türkçe? Bu yazıda, sücü kelimesinin kökeni, anlamı, kullanım alanları ve tarihsel bağlamı detaylı şekilde incelenecektir.
Sücü Ne Demek Eski Türkçe?
Eski Türkçede sücü, genel olarak “hayvan sürüsü güden kişi” anlamına gelir. Daha geniş bir ifadeyle, sürüden sorumlu çoban ya da sürü sahibi anlamında kullanılmıştır. “Sü” kelimesi Eski Türkçede hayvan sürüsü anlamına gelirken, “-cü” eki meslek bildiren bir ek olarak görev yapmaktadır. Dolayısıyla, “sücü” kelimesi yapısal olarak “sürüyü güden kişi” anlamına gelir.
Sücü kelimesinin etimolojik kökeni
Kelime kökeni şu şekilde ayrıştırılabilir:
- Sü: Hayvan sürüsü anlamına gelir. Eski Türkçede genellikle koyun, keçi, sığır gibi evcil hayvanların topluluğu için kullanılırdı. Bu kelime, günümüz Türkçesinde “sürmek” fiiliyle ve “sürü” ismiyle ilişkili olarak varlığını sürdürmektedir.
- -cü: Bir işi yapan kişiyi tanımlayan yapım eki. Örneğin; “balıkçı”, “çiftçi”, “avcı” gibi.
Dolayısıyla sü + cü birleşimi ile oluşan sücü, meslekî bir tanım olup “sürü sahibi” ya da “sürüyü yöneten kişi” anlamına gelir.
Sücü kelimesi hangi dönemlerde kullanıldı?
Sücü kelimesi, özellikle Göktürk ve Uygur dönemlerine ait yazıtlarda, ayrıca Divân-ı Lügati't-Türk gibi eski sözlüklerde yer almaktadır. Bu kaynaklarda sücü, topluluk içinde önemli bir konuma sahip olan, üretim ekonomisinin temel taşlarından biri olan kişiyi ifade eder. Özellikle göçebe ve yarı-göçebe topluluklarda hayvancılığın ön planda olması nedeniyle sücülük, saygı gören bir meslek olarak kabul edilmiştir.
Sücü kelimesi hangi metinlerde geçmektedir?
1. Divân-ı Lügati't-Türk (11. yüzyıl): Kaşgarlı Mahmud'un bu önemli eseri, sücü kelimesine yer verirken, kelimenin anlamını Arapça karşılığı ile açıklamıştır.
2. Orhun Yazıtları: Her ne kadar doğrudan sücü kelimesi geçmese de, “sü” kelimesi sıkça kullanılır ve sürülerin önemine vurgu yapılır.
3. Kutadgu Bilig: Bu eserde de sücü mesleğine dair dolaylı anlatımlara rastlanır.
Sücü kelimesi günümüzde kullanılıyor mu?
Modern Türkçede “sücü” kelimesi artık aktif olarak kullanılmaz. Bunun yerine “çoban”, “sürü sahibi”, “hayvancı” gibi kelimeler tercih edilmektedir. Ancak Türkoloji araştırmaları, etimoloji çalışmaları ve tarihi roman ya da belgesel senaryoları gibi alanlarda sücü kelimesine rastlamak mümkündür.
Sücü kelimesiyle ilgili sık sorulan sorular
1. Sücü kelimesiyle ‘sürücü’ kelimesi arasında bir bağlantı var mı?
Sözcük yapısı açısından benzerlik taşısalar da, sücü kelimesi “hayvan sürüsü” ile ilgili iken, sürücü günümüzde araç kullanan kişiyi ifade eder. Ancak her iki kelimenin kökeni “sürmek” fiiline dayanmaktadır.
2. Sücü kelimesi sadece çoban anlamında mı kullanılmıştır?
Evet, genellikle çoban veya sürü sahibi anlamında kullanılmıştır. Bazı bölgelerde ise bu kelime, hayvancılıkla uğraşan kişileri genel olarak tanımlamak için kullanılmıştır.
3. Sücü kelimesi hangi Türk boylarında yaygın olarak kullanılmıştır?
Özellikle Oğuz ve Kıpçak boylarının dilinde bu kelimeye rastlanır. Göçebe yaşam tarzı nedeniyle sürü güdümüyle uğraşan çok sayıda kişi olması, kelimenin yaygınlığını artırmıştır.
4. Sücü kelimesiyle bağlantılı başka hangi eski Türkçe kelimeler vardır?
- Sü: Sürü
- Sülemek: Sürüyü gütmek
- Sülük: Sürüye ait, sürüyle ilgili
- Süden: Sürülere dair
Bu kelimeler genellikle hayvancılıkla ilgili faaliyetleri tanımlamak için kullanılmıştır.
5. Sücü kelimesi başka hangi dillerde benzer anlamlarda yer alır?
Türk dillerinin çoğunda (Kırgızca, Özbekçe, Kazakça gibi) benzer yapıda kelimelere rastlanır. Örneğin Kazakçada “şopan” (çoban) kelimesi kullanılırken, bazı lehçelerde “sü” kökü hâlâ sürü anlamında yaşatılmaktadır.
Sücü kelimesinin kültürel önemi
Sücü kelimesi yalnızca bir mesleği değil, aynı zamanda Türk göçebe kültürünün temel unsurlarından birini temsil eder. Hayvancılık, bu kültürün ekonomi, sosyal yapı ve yaşam tarzı açısından en belirleyici unsurlarındandır. Dolayısıyla sücülük, üretimin ve geçimin ana kaynağı olan sürülerin idaresini üstlenen saygın bir meslek olarak kabul edilmiştir.
Edebiyatta ve halk kültüründe sücü
Eski Türk hikâyelerinde, destanlarında ve atasözlerinde sücüler sıkça yer alır. Sücünün dürüstlüğü, cesareti ve doğayla uyumlu yaşamı övülür. Örneğin, “Sücüden iz, çobandan söz kalır” gibi deyimler, bu meslek grubunun toplumdaki etkisini gösterir.
Sonuç ve Kaynak Önerileri
Sücü ne demek eski Türkçe? sorusu, yalnızca bir kelimenin anlamını öğrenmek değil, aynı zamanda Türklerin tarihî yaşam biçimini, sosyal yapısını ve meslek kültürünü anlamak açısından da büyük önem taşır. Günümüz Türkçesinde artık kullanılmasa da, sücü kelimesi tarihî kaynaklarda ve etimolojik araştırmalarda değerli bir referans noktasıdır.
Daha fazla bilgi için şu kaynaklara başvurabilirsiniz:
- Kaşgarlı Mahmud – Divân-ı Lügati't-Türk
- Ahmet Caferoğlu – Eski Türk Dili
- Reşid Rahmeti Arat – Kutadgu Bilig Üzerine Çalışmalar
- Clauson, Sir Gerard – An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish
Bu kaynaklarla, Türk dilinin derinliklerine inebilir ve sücü gibi tarihî kelimelerin toplumsal anlamlarını daha iyi kavrayabilirsiniz.
Eski Türkçede kullanılan kelimeler, yalnızca dilin evrimini değil, aynı zamanda Türk toplumunun tarihsel, kültürel ve sosyal gelişimini de yansıtır. Bu kelimelerden biri de sücü kelimesidir. Günümüzde kullanımda olmayan bu kelime, eski metinlerde ve tarihi belgelerde sıkça geçer. Peki, sücü ne demek eski Türkçe? Bu yazıda, sücü kelimesinin kökeni, anlamı, kullanım alanları ve tarihsel bağlamı detaylı şekilde incelenecektir.
Sücü Ne Demek Eski Türkçe?
Eski Türkçede sücü, genel olarak “hayvan sürüsü güden kişi” anlamına gelir. Daha geniş bir ifadeyle, sürüden sorumlu çoban ya da sürü sahibi anlamında kullanılmıştır. “Sü” kelimesi Eski Türkçede hayvan sürüsü anlamına gelirken, “-cü” eki meslek bildiren bir ek olarak görev yapmaktadır. Dolayısıyla, “sücü” kelimesi yapısal olarak “sürüyü güden kişi” anlamına gelir.
Sücü kelimesinin etimolojik kökeni
Kelime kökeni şu şekilde ayrıştırılabilir:
- Sü: Hayvan sürüsü anlamına gelir. Eski Türkçede genellikle koyun, keçi, sığır gibi evcil hayvanların topluluğu için kullanılırdı. Bu kelime, günümüz Türkçesinde “sürmek” fiiliyle ve “sürü” ismiyle ilişkili olarak varlığını sürdürmektedir.
- -cü: Bir işi yapan kişiyi tanımlayan yapım eki. Örneğin; “balıkçı”, “çiftçi”, “avcı” gibi.
Dolayısıyla sü + cü birleşimi ile oluşan sücü, meslekî bir tanım olup “sürü sahibi” ya da “sürüyü yöneten kişi” anlamına gelir.
Sücü kelimesi hangi dönemlerde kullanıldı?
Sücü kelimesi, özellikle Göktürk ve Uygur dönemlerine ait yazıtlarda, ayrıca Divân-ı Lügati't-Türk gibi eski sözlüklerde yer almaktadır. Bu kaynaklarda sücü, topluluk içinde önemli bir konuma sahip olan, üretim ekonomisinin temel taşlarından biri olan kişiyi ifade eder. Özellikle göçebe ve yarı-göçebe topluluklarda hayvancılığın ön planda olması nedeniyle sücülük, saygı gören bir meslek olarak kabul edilmiştir.
Sücü kelimesi hangi metinlerde geçmektedir?
1. Divân-ı Lügati't-Türk (11. yüzyıl): Kaşgarlı Mahmud'un bu önemli eseri, sücü kelimesine yer verirken, kelimenin anlamını Arapça karşılığı ile açıklamıştır.
2. Orhun Yazıtları: Her ne kadar doğrudan sücü kelimesi geçmese de, “sü” kelimesi sıkça kullanılır ve sürülerin önemine vurgu yapılır.
3. Kutadgu Bilig: Bu eserde de sücü mesleğine dair dolaylı anlatımlara rastlanır.
Sücü kelimesi günümüzde kullanılıyor mu?
Modern Türkçede “sücü” kelimesi artık aktif olarak kullanılmaz. Bunun yerine “çoban”, “sürü sahibi”, “hayvancı” gibi kelimeler tercih edilmektedir. Ancak Türkoloji araştırmaları, etimoloji çalışmaları ve tarihi roman ya da belgesel senaryoları gibi alanlarda sücü kelimesine rastlamak mümkündür.
Sücü kelimesiyle ilgili sık sorulan sorular
1. Sücü kelimesiyle ‘sürücü’ kelimesi arasında bir bağlantı var mı?
Sözcük yapısı açısından benzerlik taşısalar da, sücü kelimesi “hayvan sürüsü” ile ilgili iken, sürücü günümüzde araç kullanan kişiyi ifade eder. Ancak her iki kelimenin kökeni “sürmek” fiiline dayanmaktadır.
2. Sücü kelimesi sadece çoban anlamında mı kullanılmıştır?
Evet, genellikle çoban veya sürü sahibi anlamında kullanılmıştır. Bazı bölgelerde ise bu kelime, hayvancılıkla uğraşan kişileri genel olarak tanımlamak için kullanılmıştır.
3. Sücü kelimesi hangi Türk boylarında yaygın olarak kullanılmıştır?
Özellikle Oğuz ve Kıpçak boylarının dilinde bu kelimeye rastlanır. Göçebe yaşam tarzı nedeniyle sürü güdümüyle uğraşan çok sayıda kişi olması, kelimenin yaygınlığını artırmıştır.
4. Sücü kelimesiyle bağlantılı başka hangi eski Türkçe kelimeler vardır?
- Sü: Sürü
- Sülemek: Sürüyü gütmek
- Sülük: Sürüye ait, sürüyle ilgili
- Süden: Sürülere dair
Bu kelimeler genellikle hayvancılıkla ilgili faaliyetleri tanımlamak için kullanılmıştır.
5. Sücü kelimesi başka hangi dillerde benzer anlamlarda yer alır?
Türk dillerinin çoğunda (Kırgızca, Özbekçe, Kazakça gibi) benzer yapıda kelimelere rastlanır. Örneğin Kazakçada “şopan” (çoban) kelimesi kullanılırken, bazı lehçelerde “sü” kökü hâlâ sürü anlamında yaşatılmaktadır.
Sücü kelimesinin kültürel önemi
Sücü kelimesi yalnızca bir mesleği değil, aynı zamanda Türk göçebe kültürünün temel unsurlarından birini temsil eder. Hayvancılık, bu kültürün ekonomi, sosyal yapı ve yaşam tarzı açısından en belirleyici unsurlarındandır. Dolayısıyla sücülük, üretimin ve geçimin ana kaynağı olan sürülerin idaresini üstlenen saygın bir meslek olarak kabul edilmiştir.
Edebiyatta ve halk kültüründe sücü
Eski Türk hikâyelerinde, destanlarında ve atasözlerinde sücüler sıkça yer alır. Sücünün dürüstlüğü, cesareti ve doğayla uyumlu yaşamı övülür. Örneğin, “Sücüden iz, çobandan söz kalır” gibi deyimler, bu meslek grubunun toplumdaki etkisini gösterir.
Sonuç ve Kaynak Önerileri
Sücü ne demek eski Türkçe? sorusu, yalnızca bir kelimenin anlamını öğrenmek değil, aynı zamanda Türklerin tarihî yaşam biçimini, sosyal yapısını ve meslek kültürünü anlamak açısından da büyük önem taşır. Günümüz Türkçesinde artık kullanılmasa da, sücü kelimesi tarihî kaynaklarda ve etimolojik araştırmalarda değerli bir referans noktasıdır.
Daha fazla bilgi için şu kaynaklara başvurabilirsiniz:
- Kaşgarlı Mahmud – Divân-ı Lügati't-Türk
- Ahmet Caferoğlu – Eski Türk Dili
- Reşid Rahmeti Arat – Kutadgu Bilig Üzerine Çalışmalar
- Clauson, Sir Gerard – An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish
Bu kaynaklarla, Türk dilinin derinliklerine inebilir ve sücü gibi tarihî kelimelerin toplumsal anlamlarını daha iyi kavrayabilirsiniz.